رفتارها (سنین دبستان)

۱٫ آیا این طبیعی است که کودکم ساعتها در اتاق با خودش تنها بماند؟

اغلب اوقات طبیعی است ولی در برخی موارد باید دقت بیشتری روی این حالت کودک داشت و البته بستگی به این هم دارد که کودک در اتاقش چه می کند و چرا نیاز دارد ساعتهایی به تنهایی در اتاقش باشد. ممکنه کودک به این تنهایی برای کتاب خواندن و بازی کردن نیاز داشته باشد. در این عصر شلوغ و پر از اخبار و رسانه های دیجیتال به تدریج نیاز کودکان به داشتن خلوت و سکوت بیشتر می شود. خیلی اوقات کودک آنقدر درگیر با فعالیت مورد علاقه اش است که زمان به سرعت برق و باد برایش می گذرد و متوجه ساعتهای گذشته نیست. همینکه کودک به صورت متوسط یک ساعت در روز فعالیتهای فیزیکی داشته باشد و با خانواده و دوستانش هم ارتباط داشته باشد، این خلوتها مشکلی ایجاد نمی کند. باید در نظر داشت که خلق و خوی کودکان نیز با هم متفاوت است و برخی کودکان به خلوت و تنهایی بیشتری نیاز دارند. اما یادتان باشد اینکه کودک در اتاقش ساعتها مشغول بازی کامپیوتری یا بازی با موبایل و تبلت باشد ،کار درستی نیست و متخصصان پیشنهاد می کنند ساعتهای بازی دیجیتالی و تلویزیون دیدن کودکان از یک تا دو ساعت در روز بیشتر نشود و آن هم در اتاق نشیمن عمومی که والدین نظارت کافی را داشته باشند، انجام شود. اگر کودک ساعتها در اتاق بدون انجام دادن کار خاصی می نشیند و دراز می کشد، در این موارد باید دقت بیشتری داشت شاید نشاندهنده افسردگی در کودک باشد. اگرچه افسردگی در بزرگسالان بیشتر دیده می شود ولی مرکز کنترل بیماریهای امریکا گزارش داده است که در حدود دو درصد از کودکان بین سه تا هفده سال افسردگی دارند. یکی از نشانه ای مشخص و مجزا که کودکان افسرده نشان می دهند این است که نسبت به چیزهایی که قبلا لذت می بردند، حالا بی تفاوت و بی علاقه هستند و نیز گاهی نشانه های بدنی مثل سردرد و دل درد در آنها گزارش می شود. اگر شما به این مشکوک شده اید که ممکن است کودکتان افسرده باشد حتما با یک روانشناس یا روانپزشک مشورتی داشته باشید. افسردگی از جمله بیماریهای قابل درمان می باشد و بهتر است هر چه سریعتر با متخصص در میان گذارید…

۲٫ آیا این طبیعی است که کودکم از هر نوع صحنه های هیجانی در فیلم ها و کتاب ها بترسد؟

بله ترس و اضطراب کودکان معمولاً در سنین بین ۴ تا ۸ سالگی بسیار اوج می گیرد و چنین صحنه هایی در کتاب و فیلم ها می تواند این ترس ها را بیرون بکشد. گاهی ممکن است این همه حساسیت کودک تان به نظر شما عجیب برسد مخصوصاً اگر کودک دیگری دارید که اتفاقاً عاشق چنین صحنه هایی هست!! اما آگاه باشید که هر دو دسته رفتار در طیف نرمال هستند. عکس العمل های کودکان به یک اتفاق به اندازه تفاوتهای شخصیتی شان می تواند متفاوت باشد. از سوی دیگر گاهی اوقات نیز وقتی کودک در محیط اطرافش تحت استرس و ناراحتی می باشد ممکن است که واکنش های شدید تری نسبت به این صحنه ها داشته باشد. به هر حال به شرایط روحی و محیطی کودکتان دقت کنید تا اگر مسئله و مشکلی وجود دارد در موردش با کودک بتوانید گفتگو کنید. اکثر اوقات با کنار گذاشتن آن فیلم ها و کتاب ها ترس و اضطراب کودک نیز از بین می رود. ولی اگر متوجه شدید که ترس های کودکتان همچنان ادامه دارد و در امور زندگی اش خلل ایجاد کرده، برای مثال دیگر به تنهایی حمام و توالت نمی رود یا خواب آشفته دارد یا مسایلی از این دست ،حتماً با یک روانشناس کودک صحبت کنید. گاهی اوقات با تکنیک های بازی درمانی که روانشناس به کودک یا خود والد آموزش می‌دهد در چند جلسه این ترس ها برطرف خواهند شد.

۳٫ آیا این طبیعی است که کودکم تشریفات خاصی (rituals) برای انجام برخی کارها داشته باشد؟

بستگی دارد که به چه دلیل کودکتان این تشریفات را انجام می دهد.کودکتان ممکن است تشریفاتی به این شکل داشته باشد برای مثال هر جمعه دوست داشته باشد که پیتزای خانگی بخورد یا هر صبح جمعه کارتون ببیند، کارهای منظمی که جزء روتین های هفتگی شان است. برخی از بچه ها با انجام این کارها حسی از آرامش و امنیت و لذت تجربه می کنند. همچنین کودکتان ممکن است عاداتی مثل مسواک زدن با ریتم خاصی داشته باشد که به او لذت می دهد. این گونه تشریفات بخشی از دوران کودکی و کاملاً طبیعی است. اگر تشریفات کودک برایش لذت بخش است، اگر کودک زمان های زیادی مشغول انجام آنها نیست، اگر انجام ندادن آنها باعث اضطرابش نمی‌شود و اگر این دست رفتارها در زندگی کودک مشکل خاصی ایجاد نکرده است ،قابل قبول می باشد و جای نگرانی نیست. از طرف دیگر در برخی کودکان که تشریفات خاصی برای انجام کارها دارند, اختلالی به نام OCD یا اختلال وسواسی-جبری تشخیص داده میشود. تفاوت اولیه بین تشریفات طبیعی با اختلال وسواسی جبری این است که یک کودک با این اختلال از انجام تشریفاتش لذتی نمی برد و احساس می کند که مجبور است این تشریفات را انجام دهد و اگر این کارها را نکند دچار اضطراب شدیدی می شود. اینگونه کودکان وقتی در شرایط استرسی قرار می گیرند بیشتر دست به تشریفات اجباری می زنند. برخی از کارهای اجباری در اختلال وسواسی جبری مثل دست شستن های مکرر ، احساس فشار برای شمارش زیاد یا لمس اشیا به گونه‌ای خاص و تکراری می باشد. این تشریفات غیرطبیعی معمولاً وقت زیادی از کودک را می گیرند برای مثال یک ساعت یا بیشتر در روز و باعث بروز مشکل در زندگی روزانه و اجتماعی کودک می شوند. اگر چنین نشانه هایی در کودکتان مشاهده کردید از یک روانشناس کودک کمک بگیرید. این روزها درمانهای موثر و خوبی برای این اختلال وجود دارد که هر چه زودتر اقدام کنید بهتر و مفید تر است.

.

۴٫ آیا این طبیعی است که کودکم به من دروغ بگوید حتی با وجودی که من دیدم چه اتفاقی افتاده است؟

بله این موضوعی کاملا رایج در این سن و سال میباشد بچه‌ها در این سن معمولاً دروغگوهای خوبی نیستند و حتی دروغ های آنها ممکن است باعث خنده والدین شود. گاهی اوقات علت دروغگویی کودکان این است که می‌خواهند کشف کنند والدین چقدر می دانند! وقتی این بچه ها کوچکتر بودند والدین را دانای مطلق می دانستند ولی حالا متوجه شده اند که والدین همه چیز را هم نمی دانند و گاهی دوست دارند میزان و حد و مرز دانسته های پدر و مادر را امتحان کنند و به همین علت دروغ می گویند تا کشف کنند شما می فهمید یا خیر! دلیل دیگر دروغگویی در کودکان ترس از تنبیه می باشد. اگر کودک فکر کند که دروغ باعث جلوگیری از پیامدهای منفی می‌شود این کار را انجام می‌دهد. در این موقعیت ها والدین باید به گونه ای رفتار کنند که کودک را مجبور به دروغگویی نکنند. برای مثال اگر یک گلدان در خانه شکسته بود و شما می دانستید که چه اتفاقی افتاده به جای اینکه بگویید «آیا تو گلدان را شکستی؟» به سادگی بگویید« من دیدم که تو گلدان را شکستی, بیا اینجا را تمیز کنیم». گاهی اوقات هم پیش می آید که شما واقعاً در صحنه نبودید و دقیقا نمی دانید که چه شده است و البته ممکنه حدس هایی بزنید در این موقعیت به جای متهم کردن کودک فقط کافی است که احساستان نسبت به اتفاق را بگویید و از کودک بخواهید که توضیح دهد . برای مثال به جای اینکه بگویید «تو این گلدان را شکستی, مگه نه؟!» به سادگی بگویید « من ناراحت شدم که گلدانمان شکسته است، اگر میدانی چه اتفاقی افتاده لطفاً برایم تعریف کن», اگر او از گفتن واقعیت امتناع کرد شما شواهدی که می بینید را با او در میان بگذارید برای مثال «من قبل از رفتن, صدای توپ بازی کردن تو در اتاق را شنیدم و الان هم می بینم که توپت کنار گلدان شکسته افتاده است، بنابراین فکر می‌کنم که این توپ روی گلدان افتاده و آن را شکسته است». این نوع گفتگو یک درس دیگری به کودکان می دهد و آن این است که کودک می فهمد مردم چطور شواهد را کنار هم می گذارند و به نتایجی می رسند. در موقعیتهایی که کودک واقعیت را به شما می گوید او را برای صداقتش تشویق کنید و در ادامه اجازه دهید با پیامد طبیعی رفتارش روبه‌رو شود. برای مثال او باید تکه های شکسته را جمع کند و دیگر در اتاق توپ بازی نکند. اجازه دهید کودکان متوجه شوند که چقدر گفتن واقعیت برای شما مهم است. موقعیت هایی که کودک دروغ می‌گوید این طبیعی است که شما عصبانی شوید ولی اگر با خشونت و تهدید با کودک رفتار کنید او از این که راستش را به شما بگوید دچار ناامنی و ترس می شود و اگر در این موقعیت ها دائماً اصرار کنید و از کودک بپرسید که چرا این کار را انجام داده است کاری بی فایده است چرا که کودکان زیر ۸ سال معمولاً نمی دانند که چرا یک کاری را انجام می دهند و خیلی وقت ها دلیل خاصی ندارند. در ادامه به جای اینکه بگویید دروغ نگو و من از دروغگویی تو عصبانی و ناراحت می شوم کافی است به او انتظاراتتان را بگویید « من از تو می خواهم که همیشه حقیقت را به من بگویی همانطور که من هم همیشه سعی می کنم با تو صادق باشم» و البته خودتان نیز همیشه سعی کنید راستگویی را پیشه کنید تا الگوی مناسبی برای کودکتان باشید. در آخر باید همچنان خودتان را صبور و آرام نگه دارید چرا که ممکن است باز هم گاهی کودکتان دروغ بگوید. این که کودک مفهوم راست و دروغ و پیامدهای آن را درک کند یک شبه اتفاق نمی‌افتد. اما اگر دروغگویی کودک به نظرتان زیاد و شدید و مداخله گرایانه در زندگی او است شاید لازم باشد یک مشورت تخصصی با روانشناس کودک داشته باشید.

۵٫ آیا این طبیعی است که کودکم لباس های گران و مارک دار بخواهد؟

بله این رفتار در بین کودکان معمول و طبیعی است. در دنیای امروز طراحان مد، جامعه کودکان را نیز جزء هدف هایشان دارند، بنابراین نقش والدین در این میان پیدا کردن راهی است که ارزش‌های خودشان را بدون جنجال و درگیری به کودکشان انتقال بدهند. وقتی با فرزند خود در این موارد صحبت می کنید به یاد داشته باشید که عشق به نام های تجاری لزوماً یک ویژگی بد شخصیتی نیست! اگر به کودک خود بگویید که لباس فقط وسیله ای برای پوشش است و به مارکش اهمیت نده او احساس می کند که شما از دنیای مد چیزی نمی‌دانید و کلاً او را پس زده اید، در عوض هنگام خرید یا دیدن لباس های مارک دار در یابید که او چه چیزی را دوست دارد و چرا. از او بخواهید که این موضوع را برای شما توضیح دهد تا فکر بازتری نسبت به تمایلاتش پیدا کند. در این مواقع می توانید چنین چیزی بگویید:« سلیقه جالبی داری ! سلیقه من در این مورد با تو فرق دارد ولی واقعاً تحسینت می کنم که آنچه را که خودت دوست داری می پوشی نه آنچه که دیگران فکر می‌کنند تو باید انجام دهی». این صحبت باعث افزایش اعتماد به نفس کودک و تشویق به تفکر مستقل در او می‌شود. همچنین از این فرصت استفاده کنید و در مورد کارهایی که شرکت ها برای بازاریابی لباس های خود انجام می دهند صحبت کنید به عنوان مثال بگویید: « فلان شرکت لباس‌هایش را بر تن آن بازیگر محبوب می کند تا بچه ها تصور کنند با پوشیدن آن لباس شبیه به بازیگر مورد علاقه شان می شوند و بیشتر خرید کنند حتی اگر نیازی واقعاً به آن لباس نداشته باشند یا آن لباس مناسبشان نباشد». اگر بدون قضاوت و با دیدی باز با کودکتان در این موارد صحبت کنید احتمالاً آنها بهتر درک خواهند کرد که شرکت ها چگونه و از چه طریق سعی می کنند بر ذهن ها تاثیر بگذارند و آگاهانه تر عمل خواهند کرد. اگر فرزند شما هنوز تمایل به خرید لباس مارک دار دارد به او اطلاع دهید که چه مقدار پول برای خرید اش می توانید به او بدهید و باقیمانده لازم را مثلاً از پول تولدش نیاز است که پرداخت کند. وقتی کودک می بیند که شما به خواسته های او توجه دارید و آن را در نظر می گیرید احتمال اینکه منطق شما را درک کند و سازش بیشتری داشته باشد افزایش می یابد.

۶٫ آیا این طبیعی است که کودک پیش از دبستانم حروف را وارونه می نویسد؟

بله، وارونه نویسی در کودکان پیش از دبستان کاملاً طبیعی و نرمال می باشد. بچه‌ها در این سن و سال «پایداری فضایی» ندارند, به عبارت دیگر آنها نمی دانند که اگر جهت یک حرف را تغییر دهند می‌تواند به یک حرف کاملا متفاوت تبدیل شود (یا اصلاً یک حرف نباشد!). چه کسی می تواند آنها را سرزنش کند؟!به هر حال یک فنجان را اگر وارونه کنید باز هم یک فنجان است و همینطور اگر یک کتاب را برعکس بگیرید باز هم یک کتاب است. از دید بچه ها حرف «ن» چه برعکس نوشته شود، چه بالا ،چه پایین باز هم همان « ن»است. نگرانی شما قابل درک است مخصوصاً زمانی که بچه همسایه ۵ ساله شما برای یک بازی می‌آید و به راحتی کل الفبا را می نویسد. اما به یاد داشته باشید که وقتی صحبت از مهارت های نوشتاری در میان بچه های این سن می شود «نرمال بودن» طیف وسیعی دارد. ما در این سن بیشتر از خواندن یا نوشتن باید نگران نقص های زبان گفتاری بچه ها باشیم. با ورود بچه ها به کلاس اول و گذراندن چند ماه معمولاً وارونه نویسی کم و یا برطرف می‌شود. البته شما می توانید تمرین نوشتن حروف را به یک بازی جذاب برای بچه ها تبدیل کنید ولی برعکس با زور و فشار و انتقاد از نوع نوشتن کودک می توانید او را دلسرد و بیزار کنید، پس مراقب رفتار با کودکتان در این موقعیت ها باشید.

.

۷٫ آیا این طبیعی است که کودکم «خواندن» را دوست نداشته باشد؟

جواب این سوال بستگی به این دارد که «دوست نداشتن» را چگونه معنی کنیم کودک شما اصلاً دوست ندارد بخواند یا بعضی کتاب ها و محتوا ها را می خواند ولی برخی دیگر را خیر. اینکه کودک برخی محتواها را بیشتر علاقه داشته باشد بخواند و برخی را خیر کاملاً طبیعی است. در سال‌های اولیه مدرسه هر «خواندنی» را به حساب می آوریم حتی خواندن نوشته های بسته بندی ها یا سایت های کودکان، چرا که طیف بزرگی از علاقه مندی به محتوا های مختلف برای خواندن بین بچه ها وجود دارد. در حدود کلاس دوم می بینیم که بعضی بچه ها کتاب های داستانی سریالی را می خوانند و بعضی ها هنوز در حال خواندن کتاب های ابتدایی تر هستند. سرعت بچه ها در خواندن با یکدیگر متفاوت است ولی همین که عمل خواندن را انجام می دهند حالا چه کتاب های ساده تر و چه کتاب های پیچیده تر به معنای دوست داشتن خواندن می باشد.اگر دیدید که کودک‌تان اصلا علاقه ای به خواندن در خانه نشان نمی دهد حتماً با معلمش در مدرسه هم چک کنید، احتمال دارد برخی بچه ها در خانه چون سایر سرگرمی ها را دارند خواندن آخرین علاقه شان باشد ولی در مدرسه مشکل خواندن نداشته باشند. در این صورت با برنامه ریزی و محدود کردن ساعات تلویزیون و بازی های کامپیوتری در خانه می توانید مدیریت بر تمرین خواندنش را افزایش دهید. اما اگر در مدرسه نیز کودک مشکل خواندن دارد با معلمش بررسی کنید که سطح خواندنش چگونه است و از کتاب های آسان تری استفاده کنید. در ادامه اگر مشکل کودک ادامه دار بود حتماً با مشاور در مورد بررسی احتمال اختلالات خواندن مشورت نمایید.

ادامه دارد…